पोखरा रामबजारमा रहेको उनको घरको बैठक कोठामा प्रवेश गर्ने जोकसैलाई भित्तामा झुण्डाईएको ठूलो फ्रेमिङले तान्छ।
फ्रेमिङका दुईवटा भाग छन्, तल्लो भागमा उनी अर्थात वरिष्ठ फोटोपत्रकार सुदर्शन रन्जित एसियन क्रिकेट काउन्सिल(एसीसी)ले दिएको वर्षको उत्कृष्ट तस्बिरको अवार्ड समातेर मुस्कुराई रहेका छन्। माथिल्लो भागमा त्यही अवार्डको बयानमा खर्चिएका पत्रपत्रिकाका कटिङहरु छन्।
सुदर्शन घरको बैठक कोठामा सजिएको एसीसी अवार्ड ग्रहण र त्यसको बयान गर्ने पत्रपत्रिकाको कटिङको तस्बिरयुक्त फ्रेमिङ
सरल र सरस स्वभावका सुदर्शनसँगको सञ्चारकर्मीहरुसँग सम्बन्ध पूरानै थियो। पोखरामा जे सुकै तस्बिर आवश्यक पर्यो भने हरेकले सुदर्शनलाई फोन गर्थे। सुदर्शन कति पनि झर्को मान्थेनन्। उनी ठान्थे, जति तस्बिरहरु पत्रपत्रिकामा प्रकाशित भयो त्यति पोखराको चर्चा हुने हो। आफ्नो तस्बिरहरुले पोखराको चर्चा भएको देख्दा गमक्क पर्ने ‘फ्रिलान्सर’ सुदर्शनले ५० को दशकको सुरुवातबाट नै तस्बिरहरु पठाउँन मिडियामा पठाउँन सुरु गरेका थिए।
सुदर्शनलार्इ एसिसी अवार्ड दिलाएको तस्बिर
पत्रिकामा उक्त तस्बिर देखेपछि तत्कालिन नेपाल क्रिकेट संघ(क्यान)का अध्यक्ष विनयराज पाण्डेको मनपनि लोभ्याएछ। उनले कान्तिपुरकै राजेन्द्र ज्ञवालीमार्फत सुदर्शनलाई उक्त तस्बिर मगाए। सुदर्शनले पनि प्रकाशित तस्बिरसहित तीनचारवटा थप तस्बिरहरु प्रिन्ट गरेर पाण्डेलाई पठाए।
एसिसीले विश्वभर क्रिकेटको प्रवद्र्धनका लागि क्रिकेटसँग सम्बिन्धित एक तस्बिरलाई वर्षको उत्कृष्ट तस्बिर अवार्ड दिदैँ आएको थियो। पाण्डेले पनि उक्त तस्बिरलाई सोही अवार्डका लागि पठाईदिए। एसियाका हजारौं तस्बिरलाई पछि पार्दै सुदर्शनको तस्बिरले ‘वर्षको उत्कृष्ट तस्बिर’को अवार्ड जित्यो। सुदर्शन र पोखरा एकाएक चर्चामा आए।
‘त्यसअघि पनि रंगशालाभित्र फुटबल मैदान बनाउँने क्रममा मैले खिचेर तस्बिरहरु प्रकाशित भएपछि केही सहयोग जुटेको थियो,’ सुदर्शनले अवार्ड प्राप्त तस्बिर पत्रिकामा छपाउँनुको कारण बताए, ‘मेले फोटोमात्रै खिचेको हो। प्रचारप्रसार त माछापुच्छ्रे र पोखराको पो भएको हो। यो फोटो पेपरमा आएपछि केही पोखरा क्रिकेटमा केही राहात मिल्छ भन्ने मनमा लागेको थियो। एसीसी अवार्ड पाएपछि पोखरामा क्रिकेटको सम्भावनाले मात्रै चर्चा पाएन। आइसीसी एकेडेमी समेत यहाँ बन्ने कुरा अघि बढ्यो।’
नाइन ए साईड भेट्रान फुटबल प्रतियाेगिताका क्रममा खेलाडीले हानेको बल माछापुच्छ्रेको शीरमा
तस्बिरले अवार्ड जितेपछि तत्कालिन अवस्थामा साढे तीन लाख रुपैयाँ आएको थियो। जुन रकम क्रिकेट मैदानको तारबारमा खर्च गरियो। क्यानको खिचातानीले आइसीसी एकेडेमी त पोखरामा बनेन् तर पोखरा रंगशालास्थित क्रिकेट मैदान निर्माण कार्यअघि बढाउने माहौल भने श्रृजना गर्यो। जुन मैदानमा राष्ट्रिय प्रतियोगिता देखि लिएर भर्खरैमात्रै देशकै सर्वाधिक पुरस्कार राशीको पोखरा प्रिमियर लिग(पीपीएल) सम्पन्न भइसकेको छ।
०००
सुदर्शनका तस्बिरले पोखराको पहिचानलाई फराकिलो बनाएको यो एउटा उदाहरणमात्रै हो। उनीसँग पोखराको विगत र वर्तमानका हजारौं ऐतिहासिक तस्बिरहरु छन्। इमेल इन्टरनेटको सीमित वर्गको पहुँचमा मात्रै हुँदाको पचासको दशकदेखि हालसम्म सुदर्शन पोखरा चिनाउँने अभियानमै छन्, त्यो पनि पूर्ण ‘फ्रिलेन्सर’ रुपमा।
सुदर्शनका तस्बिरले पोखराको पहिचानलाई फराकिलो बनाएको यो एउटा उदाहरणमात्रै हो। उनीसँग पोखराको विगत र वर्तमानका हजारौं ऐतिहासिक तस्बिरहरु छन्। इमेल इन्टरनेटको सीमित वर्गको पहुँचमा मात्रै हुँदाको पचासको दशकदेखि हालसम्म सुदर्शन पोखरा चिनाउँने अभियानमै छन्, त्यो पनि पूर्ण ‘फ्रिलेन्सर’ रुपमा।
यो पनि: एक्स्पर्ट तरिका
सुदर्शनको क्यामरामा कैद हुने पोखराका तस्बिरहरु प्रकाशित नभएका सायदै कुनै पत्रपत्रिका होलान्। उसबेला त टेलिभिजनले पनि सुदर्शनका तस्बिरहरुलाई नै आफ्नो समाचार पुष्टि गर्ने आधार बनाउँथे। अहिले भने आफ्नो रिपोर्टरहरु र जहाँको त्यहीबाट भिज्युअल पठाउँने सहज भएकाले सुदर्शनको तस्बिरमा टेलिभिजनमा माग अलि कम भएको छ। अझैपनि भिज्युअलको अभावमा भने सबैले सुदर्शनलाई तस्बिर मागेर नै काम चलाउँछन्।
कान्तिपुरमा २०५३ सालमा प्रकाशित सुदर्शनको तस्बिर
काठमाडौंका ब्रोडसिट, साप्ताहिक, मासिक पत्रपत्रिकाहरुलाई पोखराका जुनसुकै तस्बिर चाहिए वा इभेन्ट्सका तस्बिरहरु चाहिए, सबैले सम्झने सुदर्शनलाई नै हो। सरल र सहज रुपमा उपलब्ध हुने सुदर्शन पोखराका पहिचानका खातिर कसैलाई पनि नाईनास्ती गर्दैनन्।
‘मलाई सामाजिक कार्यमा सानैदेखि रुची थियो,’ पोखराका तस्बिरहरु निःशुल्क रुपमा जोकोहीलाई उपलब्ध गराउनुको कारण बताउँदै सुदर्शनले भने, ‘मैले खिचेका तस्बिरहरुले पोखराको पहिचानमाथि पुग्छ भने त्यही मेरो सम्पत्ति हो। कसैको उद्धारमा सहयोग पुग्छ भने मलाई त्यसमै सन्तुष्ट मिल्छ। मैले यसैलाई मेरो जीवनको आदर्श बनाएको छु। धर्म बनाएको छु।’
०००
सामाजका लागि केही गर्नुपर्छ भन्ने चेत सुदर्शनमा कलिलै उमेर देखि नै थियो। उनी राजनितीले सामाज परिवर्तनको लक्ष्यसहित एकपटक वडास्तरको राजनितीमा समेट खटिसकेका थिए। स्थानिय विद्यालय, क्याम्पस व्यवस्थापन समितीमा समेत आए। तर, त्यसले सन्तुष्ट दिएन्। ‘फोटोको जस्तो छिटो प्रभाव राजनितीले दिन नसक्ने रहेछ, त्यसपछि म पूर्णकालिन फोटोग्राफर बने’ सुदर्शनले सुनाए।
सामाजका लागि केही गर्नुपर्छ भन्ने चेत सुदर्शनमा कलिलै उमेर देखि नै थियो। उनी राजनितीले सामाज परिवर्तनको लक्ष्यसहित एकपटक वडास्तरको राजनितीमा समेट खटिसकेका थिए। स्थानिय विद्यालय, क्याम्पस व्यवस्थापन समितीमा समेत आए। तर, त्यसले सन्तुष्ट दिएन्। ‘फोटोको जस्तो छिटो प्रभाव राजनितीले दिन नसक्ने रहेछ, त्यसपछि म पूर्णकालिन फोटोग्राफर बने’ सुदर्शनले सुनाए।
जनमञ्च पत्रिकामा २०५१ सालमै उनको तस्बिर छापिएको थियो। वर्षा महिनामा रामघाटस्थित खोला बढेपछि पारीमा मानिसहरु थुनिन्थे। उनीहरुको ढुंगाबाट उद्धार गर्नुपथ्र्यो। बिहानै उद्धारकर्मीसँगै सुदर्शन पनि थुनिएको स्थानमा पुगे। मानिसहरु नदीले थुनिएको तस्बिर नै उनको पत्रिकामा प्रकाशित पहिलो तस्बिर थियो।
नेपाली समाजमा नेवार समुदायलाई व्यापार व्यवसाय गर्ने समुदायका रुपमा लिइन्छ। स्नातक पढ्दापढ्दै सुदर्शनले पनि पोखरा बसपार्क नजिकै पचासको दशकको सुरुवातमै फेवा कलर ल्याब सुरु गरिसकेका थिए। जुन उनको पोखरा चिनाउँने अभियानको सहयात्री बन्यो। त्यसबेला कुनै महत्वपूर्ण फोटो तत्काल चाहिए, ३६ वटा रिलबाट एउटै काट्दै त्यसलाई धुलाउँनु पथ्र्यो। सुदर्शनलाई आफ्नै ल्याब भएकाले ‘डेटलाइन’ बमोजिम काम गर्न सहज थियो।
पूर्व प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टरार्इबाट सम्मानित हुदैँ सुदर्शन
काठमाडौंबाट फलानो इभेन्ट्सको तस्बिर चाहियो भन्दै सञ्चारकर्मीले फोन गर्थे। फुर्तिला सुदर्शन तत्कालै सम्बन्धित ठाउँमा कुदिहाल्थे। इभेन्ट्सको फोटो खिचेपछि डेटलाइन बुझेर रिलकटिङ गर्थे अनि त्यसलाई धुलाउँथे। दैनिक पत्रिकाका लागि त्यसदिन नै प्लेनमार्फत फोटो काठमाडौं पठाउँनु पर्ने हुन्थ्यो। उनी आफै विमानस्थल पुग्थे अनि आफ्नै खर्चमा तस्बिर पठाउँथे। ‘कतिसम्म भने एकपटक फोटो पठाँउनैका लागि मैले प्लेन समेत रोकाएको छु,’ सुदर्शनले हाँस्दै विगत सम्झे।
काठमाडौंबाट आउने पत्रकारहरुको समेत त्यसबेला फोटो धुलाउँने गन्तव्य फेवा कलर ल्याव नै थियो। जतिबेला पत्रकारहरुले भने त्यतिबेला नै सुदर्शनले काम गरिदिन्थे। साँझ, बिहान, ब्यस्तता केही भन्थेनन्।
‘प्लेनमा पठाउँनुपथ्र्यो। खर्च आफ्नै हुन्थ्यो। कलर ल्यावको अन्य काम रोकेर पनि सञ्चारको काम गर्थे,’ पोखराको पहिचानका लागि सधैँ जागरुक सुदर्शनले भने, ‘व्यक्तिग रुपमा पनि पत्रिकामा तस्बिर आएपछि आनन्द महशुस हुन्थ्यो। स्थानिय मान्छेहरु पनि तस्बिर देखेपछि कसरी आयो भनेर मान्छेहरु छक्क पर्थे। सायद फोटोग्राफीमा खर्चिने समय अन्यतिर खर्चेको भए धेरै कमाउँथे होला तर, अहिले कार्यक्रमहरुहरु हुँदा आफ्नो नाम नछुट्नु अनि मान्छेहरु आफूलाई भेट्न आइरहनु आफूले गरेको मेहनतको प्रतिफल भएको मान्छु।’
त्यो कहिले पाइने हो खै?
एसिसी अवार्ड ग्रहण गर्दै सुदर्शन
आइसीसीका प्रतिनिधि तथा विनयराज पाण्डे लगायतले एक कार्यक्रमका पोखरामै आएर सुदर्शनलाई वर्षको उत्कृष्ट फोटोको अवार्ड त दिए तर अवार्ड पाएको प्रमाणपत्र भने सुदर्शनले एकदशक बितिसक्दा समेत पाएका छैनन्।
तत्कालिन अध्यक्ष पाण्डेदेखि पछिल्लो पटक आइसीसीकी नेपाल प्रतिनिधि भावना घिमिरेले समेत पहल गरिदिन्छु भनेकी हुन्। तर, कसैले पनि आफ्नो प्रतिबद्धता पूरा गरेका छैनन्।
‘जहाँकाहीँ बायोडाटा राख्न प्रमाणपत्रको फोटोकपी राख्नुपर्छ,’ सुदर्शनले गुनासो पोखे, ‘मैले मेरै खर्चमा भएपनि म ल्याउँछु भनेको थिए। पटकपटक क्यानका पदाधिकारीलाई भन्दा समेत चासो देखाएनन्। पीपीएलमा आएकी भावनाले पनि आफूले आइसीसीमा पहल गरेको तर कसैले रेस्पोन्स नगरेको बताइन्। त्यो कहिले पाइने हो खै?’
No comments:
Post a Comment